Cho đến lúc này, với tổng số ma túy mà Hải "Luận" và đồng bọn mua bán lên tới 2.354 bánh heroin, thì đây chính là vụ án ma túy "lớn nhất từ trước đến nay"; và bản án nghiêm khắc với 17 án tử hình, 10 án tù chung thân đã nói lên rằng, cuộc đấu tranh chống ma túy sẽ còn gian khổ, quyết liệt.

Và câu hỏi đặt ra: Vì sao chúng ta đã đánh mạnh, cũng đánh trúng nữa, mà càng đánh càng thấy tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy nghiêm trọng hơn? Thực tế, không phải càng đánh càng thấy nghiêm trọng, mà chính do đấu tranh quyết liệt nên thực trạng mới bộc lộ rõ ràng hơn; và nếu chúng ta không triển khai các giải pháp đồng bộ phòng, chống ma túy như thời gian qua, thì tình hình còn diễn biến phức tạp hơn nhiều.

Năm 2004, tuy số vụ, số đối tượng phạm tội về ma túy bị phát hiện, bắt giữ giảm so với năm trước, nhưng các lực lượng chức năng đã đánh trúng nhiều đường dây, ổ nhóm, phát hiện những vụ mua bán, vận chuyển ma túy rất lớn với tính chất nghiêm trọng ở khu vực biên giới. Trong đó, tuyến tây-bắc là phức tạp nhất. Lượng heroin thu giữ qua các vụ án năm 2004 là 239,4 kg, tăng 57% so năm 2003; ma túy tổng hợp thu gần 40 nghìn viên (tăng 46%)...

Gần đây, ma túy tổng hợp, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần xâm nhập nước ta ngày càng đa dạng, thuộc loại dễ nghiện, khó cai, như Ketamin, Tetrazepam, Clorazepam, Bromazepam, Midazolam... Dễ nghiện ở chỗ, việc sử dụng các loại ma túy này rất đơn giản, không cần ống điếu, không cần dụng cụ hút hít, tiêm chích, nó chỉ như những viên tân dược thông thường. Nhưng đã bập vào rồi thì khó thoát ra khỏi nó. Ma túy tổng hợp rất mạnh, kích thích thần kinh, gây ảo giác và hoang tưởng, vô cùng nguy hiểm khi kẻ nghiện không làm chủ được hành vi.

Cả nước hiện có 170.400 người nghiện có danh sách theo dõi của cơ quan chức năng, tăng gần 10.000 người so năm 2003. Tất nhiên con số thật còn lớn hơn. Ðáng lo ngại là ngày càng nhiều người nghiện chuyển từ hút hít ma túy sang tiêm chích, là nguy cơ làm lây lan HIV/AIDS. Nghiện khiến cho nhiều người trở thành kẻ tham gia mạng lưới mua bán lẻ ma túy, lấy đó làm nguồn để thỏa mãn cơn nghiện theo kiểu "lấy mỡ nó rán nó". Nghiện cũng dẫn nhiều người đến con đường phạm tội.

Những đối tượng cầm đầu các đường dây ma túy thường không xuất đầu lộ diện, chỉ giao hàng qua trung gian khi đã nhận đủ tiền, và cảnh giác tổ chức giao nhận ma túy vào thời điểm khó kiểm soát; song cũng có kẻ táo tợn bỏ qua khâu trung gian, buôn bán, vận chuyển ma túy với số lượng rất lớn. Chúng triệt để lợi dụng các phương tiện thông tin liên lạc mà lực lượng chức năng khó có thể giám sát, làm cho việc phát hiện, bắt giữ ngày càng khó khăn.

Cuộc đấu tranh phòng, chống ma túy phải bao quát được cả ba "mặt trận": Triệt phá các đường dây buôn bán ma túy lớn, cắt nguồn "cung"; tích cực hơn trong công tác cai nghiện để giảm "cầu"; đồng thời xóa các tụ điểm phức tạp mua bán lẻ, hút chích ma túy, làm sạch môi trường và để ngăn chặn việc lôi kéo con nghiện mới. Ðể tạo tiền đề cho các hoạt động này, công tác tuyên truyền vận động xã hội nhằm tăng thêm sức đề kháng trước ma túy trong cộng đồng, là hết sức cần thiết. Cũng giống như đấu pháp "đánh" ma túy mỗi trận mỗi khác, công tác tuyên truyền vận động cũng đòi hỏi phải đổi mới không ngừng, phù hợp từng đối tượng, nhất là những đối tượng có nguy cơ cao; tránh lối mòn và hô khẩu hiệu chung chung để "tính điểm, chấm công".

Năm qua, lực lượng CSÐT tội phạm ma túy trong cả nước đã xác lập gần 1.500 chuyên án, tổ chức đấu tranh khám phá nhiều chuyên án lớn, đặc biệt nghiêm trọng. Không chỉ "quân trung ương" là C17 đánh 51 chuyên án độc lập và 39 chuyên án phối hợp các địa phương, mà công an cấp quận, huyện cũng thắng giòn giã, nhiều đơn vị bắt giữ hàng chục bánh heroin mỗi vụ, như ở Hoàn Kiếm, Tây Hồ, Thanh Trì (Hà Nội), Mai Châu, Cao Phong (Hòa Bình), Mộc Châu, Phù Yên (Sơn La), các quận 4, 7, Tân Bình (TP Hồ Chí Minh).

Nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh, lực lượng CSÐT tội phạm ma túy tổ chức giao ban theo cụm, theo tuyến; nắm chắc tình hình và xác định các tuyến, địa bàn trọng điểm, lên sơ đồ các đường dây, ổ nhóm, các đối tượng truy nã để bám sát và tiến hành điều tra, bắt giữ. Qua một năm thực hiện Quy chế phối hợp bốn lực lượng Công an, Hải quan, Biên phòng, Cảnh sát biển trong đấu tranh chống tội phạm ma túy khu vực biên giới, cửa khẩu và trên biển, đã đạt được những hiệu quả thiết thực. Tuy nhiên, thực tế ma túy thẩm lậu qua biên giới vào Việt Nam, nhưng số vụ và lượng ma túy bắt giữ tại địa bàn này chỉ chiếm khoảng 10%; hầu hết bắt giữ trong nội địa. Ðó là điểm mấu chốt cần được quan tâm xử lý để giăng lưới ngăn chặn nguồn ma túy ngay tại vùng biên.

Một "kẽ hở" chưa được khắc phục, đó là vấn đề quản lý, kiểm soát tiền chất, thuốc hướng thần, thuốc gây nghiện. Trong số 40 tiền chất thuộc danh mục Chính phủ ban hành cần quản lý, kiểm soát, có 25 loại Bộ Công nghiệp quản lý; năm loại Bộ Y tế quản lý, còn 10 loại tiền chất chưa quy định giao cơ quan nào.

Con nghiện tìm ma túy ở các điểm, các tụ điểm mua bán, hoặc vừa mua bán vừa hút chích luôn. Có nơi trắng trợn, ngang nhiên hình thành "chợ ma túy", cao hơn là "siêu thị". Các "đại lý" bán lẻ ma túy cho con nghiện thường thuê người cao tuổi, trẻ em, người tàn tật, gần đây là mạng lưới chính các con nghiện đứng ra phân phối hàng cho chúng. Triệt xóa các tụ điểm cùng với tích cực tổ chức cai nghiện là hai mặt của vấn đề giảm "cầu" ma túy.

Hàng trăm tụ điểm ma túy phức tạp, tồn tại lâu năm ở các địa phương đã bị giải tỏa, vô hiệu hóa nhờ sự phối hợp của lực lượng CSÐT tội phạm ma túy với chính quyền, đoàn thể địa phương. Có thể kể đến các tụ điểm: Cầu Kho, Mả Lạng (TP Hồ Chí Minh); Thanh Nhàn, bãi rác Thành Công, Thanh Lương (Hà Nội); Thôm Mòn, Lóng Sập (Sơn La); khu vực đường tàu quận Lê Chân (Hải Phòng); Na Ư (Ðiện Biên); Hưng Long (Nghệ An), v.v. Nhưng xóa tụ điểm ma túy không giống xóa một chợ cóc, nó gay gắt hơn nhiều. Xóa chỗ này nó lại quầy tụ ở chỗ khác, hoặc chúng tản ra một thời gian rồi lại nhóm họp, như ở Thanh Nhàn (Hà Nội), Ngọc Vân (Bắc Giang) hay khu vực đường tàu quận Lê Chân (Hải Phòng)... Hiện Nghệ An còn 59 tụ điểm, Ðiện Biên 41, Hà Nội 25, TP Hồ Chí Minh 20, cùng hàng trăm điểm phức tạp khác. Cục CSÐT tội phạm ma túy đang phối hợp chặt chẽ các địa phương xây dựng kế hoạch triệt xóa các tụ điểm này.

Sau một năm TP Hồ Chí Minh thực hiện thí điểm đề án cai nghiện tập trung cho tất cả người nghiện, đưa 32.000 người nghiện ma túy vào các cơ sở cai nghiện, trong đó 21.600 học viên được dạy nghề, bước đầu khẳng định hiệu quả mô hình không những đối với việc cai nghiện ma túy, mà đối với cả công tác phòng ngừa tội phạm trên địa bàn thành phố. Một số địa phương trong cả nước đang từng bước vận dụng cách làm này. Tuy nhiên, cai nghiện ma túy vẫn đang là vấn đề nan giải.

Cai nghiện thành công cho một người chính là cứu họ khỏi con đường tối tăm không lối thoát. Hiện nay, cả nước có hơn 80 Trung tâm cai nghiện cấp tỉnh, có khả năng quản lý khoảng 40 nghìn người nghiện ma túy. Nhờ sự cố gắng chung, ba năm qua, số người được cai nghiện bằng con số cả bảy năm trước đó. Mặc dù vậy, số được cai tập trung chỉ chiếm khoảng 40% tổng số người nghiện có hồ sơ kiểm soát, nhưng tỷ lệ tái nghiện rất cao, đến 80-90%. Một số tỉnh miền núi phía bắc chưa có cơ sở cai nghiện hoặc có thì quá nhỏ, chỉ tổ chức cai cho khoảng từ 1 đến 5% số người nghiện. Việc quản lý sau cai vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Mô hình cai nghiện tập trung ở TP Hồ Chí Minh hiệu quả thật, nhưng lại đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn mà không phải nơi nào cũng có được.

Cuộc đấu tranh phòng, chống ma túy rất quyết liệt và càng lúc càng thấy phức tạp hơn. Vì sự bình yên của xã hội và sự phát triển của giống nòi, đòi hỏi phát huy sức mạnh tổng hợp với nỗ lực lớn hơn, biện pháp sáng tạo và hiệu quả hơn, và đầu tư cũng phải tăng hơn. Một môi trường sống lành mạnh, không có ma túy là điều chúng ta đang hướng tới.

BÌNH XUYÊN