TT - Sự kiện hai em học sinh ở huyện Bến Lức, Long An liên tiếp tử vong do viêm màng não khiến nhiều phụ huynh băn khoăn, lo lắng. Vì sao bị viêm não (VN), viêm màng não (VMN)? Có phải cứ chích ngừa là phòng được mọi loại bệnh VN, VMN...? Bác sĩ (BS) Trương Hữu Khanh - trưởng khoa nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM - cho biết:

- Người ta xếp VN, VMN vào nhóm bệnh viêm nhiễm hệ thần kinh trung ương. Trong đó thường gặp nhất là VN (não bộ bị viêm), kế đến là VMN (viêm màng bao của não bộ) và khi VMN nặng sẽ ảnh hưởng đến não bộ (do vi trùng tấn công não bộ gây áp xe não, phù não). Tỉ lệ tử vong do VMN thấp, khoảng 1-2%, song tử vong do VN rất cao: khoảng 10-20% số ca mắc.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh - trưởng khoa nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM

* Trở lại vấn đề hai học sinh ở Bến Lức, Long An vừa tử vong tại BV Nhi Đồng 1, xin BS cho biết rõ thêm các em bị bệnh gì? Bệnh có lây sang những học sinh khác hoặc người trong gia đình?

- Cả hai em này đều bị VMN do vi trùng (còn gọi là VMN mủ), trong đó em Giang đã xác định bị VMN do phế cầu. Ca kia chưa xác định được vi trùng gì. Qua hai trường hợp tử vong này, chúng tôi xin lưu ý một điều là các loại vi trùng gây VMN đều xuất phát từ bệnh lý viêm tai, mũi, họng mà trước đó không được điều trị đến nơi đến chốn khiến vi trùng xâm nhập màng não. Những vi trùng này đã có sẵn trong tai, mũi, họng rồi nên không lây trực tiếp từ trẻ bị VMN này sang trẻ khác.

* Xin BS cho biết nguyên nhân gây bệnh VN, VMN là gì? Có bao nhiêu loại bệnh?

- Nguyên nhân gây ra VN phần lớn là do siêu vi trùng. Trong đó có VN Nhật Bản, VN do virus đường ruột (như entero virus), virus Herpes và một số virus đường hô hấp khác (hiếm gặp). Đối với bệnh VMN, nguyên nhân là do siêu vi trùng hoặc vi trùng gây ra.

Nếu trẻ bị VMN do siêu vi trùng thì bệnh thường nhẹ và tự khỏi. Nếu bị VMN do vi trùng thì điều trị trễ có thể sẽ tử vong hoặc khỏi bệnh nhưng để lại di chứng thần kinh: động kinh, não úng thủy... Vi trùng gây ra VMN ở trẻ em thường có ba loại chính là: Hemophillus Influenzac HypeB (viết tắt HIB, lưu ý 70% trẻ dưới 5 tuổi bị VMN là do vi trùng này gây ra), phế cầu (thường gặp ở trẻ trên 5 tuổi) và não mô cầu (tỉ lệ mắc thấp, một năm ở BV chỉ có khoảng 20 ca). Ba loại vi trùng này xuất phát từ tai, mũi, họng rồi mới xâm nhập màng não gây VMN và chúng chiếm 90% tác nhân gây VMN ở trẻ em.

* Triệu chứng của VN, VMN giống và khác nhau như thế nào, thưa BS?

- Ở giai đoạn đầu, triệu chứng của VN và VMN không khác nhau lắm. Khi mắc bệnh trẻ thường nóng sốt, nhức đầu, ói mửa; trẻ nhỏ bỏ ăn, trẻ dưới một tháng thì có thể có thóp phồng (dấu hiệu cho biết bị VMN). Ở giai đoạn nặng, trẻ bị VN sẽ đi vào hôn mê, co giật rất nhanh; với trẻ bị VMN cũng có thể dẫn đến co giật, hôn mê sau khi bị bệnh 3-4 ngày nếu không được điều trị kịp thời hoặc gặp vi trùng kháng thuốc. Đa số trẻ bị VMN tử vong là do có biến chứng não bộ. Ngoài ra, trước đó những trẻ bị VMN có thể có nóng sốt, ho, sổ mũi.
Lưu ý, khi trẻ than nhức đầu, sốt, nôn ói 3-4 ngày thì gia đình phải chú ý. Nhiều người nghĩ đơn giản là con bị cảm cúm thông thường nên không đưa đi khám bệnh, điều trị kịp thời.

* Tiêm ngừa văcxin có thể phòng ngừa được những bệnh VN, VMN nào, thưa BS?

- Trong bệnh VN, hiện mới có văcxin ngừa bệnh VN Nhật Bản. Với bệnh VMN, hiện đã có văcxin ngừa được VMN do HIB, do não mô cầu. Riêng văcxin ngừa VMN do phế cầu cho trẻ nhỏ hiện ở Việt Nam chưa có.

* Ngoài phòng bệnh bằng văcxin, còn có phương pháp phòng bệnh nào khác không, nhất là những bệnh chưa có văcxin?

- Quan trọng nhất của việc phòng ngừa VMN, ngoài chích ngừa và đặc biệt là với những tác nhân chưa có văcxin chích ngừa là phải điều trị tốt, điều trị dứt hẳn bệnh khi trẻ bị viêm mũi, viêm tai, viêm họng. Đặc biệt cần lưu ý khi trẻ bị đau tai, chảy mủ tai thì phải điều trị kịp thời cho hết hẳn bệnh để ngăn chặn vi trùng xâm nhập màng não.

Thực tế tại khoa nhiễm của BV Nhi Đồng 1 thường xuyên tiếp nhận nhiều trẻ bị VMN do viêm tai lâu ngày mà không điều trị (như em Giang ở Long An vừa tử vong là do bị viêm tai cả tháng mà người nhà không biết).
Đối với các bệnh VN khác (trừ VN Nhật Bản đã có văcxin), cách phòng bệnh hiệu quả nhất là ngủ mùng để không bị muỗi chích, vệ sinh trong ăn uống và đặc biệt vệ sinh trong sinh hoạt. Chú ý, cho trẻ ăn sạch nhưng trẻ chơi đồ chơi không sạch (khi trẻ ngậm vào miệng) cũng rất dễ bị nhiễm siêu vi trùng.

* Xin cảm ơn bác sĩ.

LÊ THANH HÀ thực hiện