Với đa số người dân vùng ĐBSCL, chiếc xuồng gắn bó mật thiết với đời sống của người dân miền đất này. Tại Cà Mau, Bạc Liêu, phương tiện thủy gia dụng chiếm 80% phương tiện giao thông của tỉnh. Các địa phương như An Giang, Đồng Tháp, Bến Tre, Vĩnh Long… có tỷ lệ thấp hơn, nhưng cũng gần 50%.

Tại Ngã bảy Phụng Hiệp (Hậu Giang), một “tập đoàn” đò ngang với hơn 150 chiếc hoạt động liên tục qua lại 14 bờ sông đã nuôi sống khá nhiều gia đình. Bất kỳ bến chợ nào ở vùng sông nước này đều có các hoạt động dịch vụ đò dọc, đò ngang như thế. Anh Lương Văn Chí, ở phường 8 TP Cà Mau, sống bằng nghề chở thuê hàng hóa, cho biết, mỗi ngày anh cũng kiếm hơn 100.000 đồng từ việc chở thuê, đủ nuôi một vợ, hai con.

Do địa hình sông nước chằng chịt và một số nơi chưa có đường bộ, nên Cà Mau là địa phương có số phương tiện thủy gia dụng lớn nhất ĐBSCL, với gần 100.000 chiếc, chưa kể các loại ca nô, tàu đò, tàu khách… Trẻ em ở Cà Mau, Bạc Liêu, 7 - 8 tuổi đã biết lái vỏ lãi (một cách gọi xuồng gắn máy) chạy bay bay trên mặt nước. Anh Hai Thế, nhà ở Đầm Dơi, Cà Mau cho biết: “Vỏ lãi là cái chân đi. Người dân vùng này không có cái vỏ thì ngồi một chỗ thôi, không hoạt động được gì cả”. Tương tự, với người dân sống ở các đảo dừa Bến Tre, sắm sửa một chiếc ghe máy là chuyện “hệ trọng cả đời người”. Chiếc ghe có thể làm nên sản nghiệp cho cả gia đình.

Theo đà phát triển, hầu hết ghe xuồng bây giờ đều được gắn máy, thay cho cây chèo trước kia. Tại Cà Mau, Bạc Liêu, Cần Thơ, Hậu Giang… hầu hết các loại phương tiện thủy gia dụng đều gắn máy, công suất từ 5CV trở lên, chạy tốc độ tối đa khoảng 40km/giờ.

Theo luật, cậu bé lái vỏ lãi này bị phạt do chưa đủ tuổi.

Có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2005, Luật GTĐTNĐ với rất nhiều quy định mới về đăng ký, đăng kiểm phương tiện thủy nội địa và chuẩn hóa người lái phương tiện đã làm không ít người dân ngỡ ngàng. Khoản 2 Điều 24 của Luật GTĐTNĐ quy định phương tiện không có động cơ trọng tải toàn phần từ 5 đến 15 tấn, phương tiện có động cơ tổng công suất máy chính từ 5 đến 15 mã lực hoặc có sức chở từ 5 đến 12 người hoạt động trên đường thủy nội địa phải bảo đảm các điều kiện: Đạt tiêu chuẩn chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường (đăng kiểm phương tiện); có giấy chứng nhận đăng ký, giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường, gắn số đăng ký, sơn vạch dấu mớn nước an toàn, số lượng người được phép chở trên phương tiện.

Theo quy định trên, gần 100.000 chiếc vỏ lãi ở Cà Mau, 70.000 chiếc ở Bạc Liêu… phải đi đăng kiểm 6 tháng/lần. Trong khi chạy một chiếc vỏ lãi từ Mũi Cà Mau về trạm đăng kiểm ở TP Cà Mau với đoạn đường dài hơn 120km đã là một… kỳ công, chưa kể các loại chi phí đăng kiểm, áo phao, biển số… tốn gần 500.000 đồng/phương tiện/lượt. Theo báo cáo của Sở GTVT Cà Mau, 6 tháng đầu năm 2005, mới chỉ có 141 chiếc đi đăng kiểm!

Một quy định nữa trong Luật GTĐTNĐ cũng khiến người dân dở khóc, dở mếu. Theo quy định tại khoản 2 điều 24, người lái phương tiện phải đủ 18 tuổi trở lên, không quá 55 đối với nữ và 60 tuổi đối với nam, có chứng nhận đủ sức khỏe và biết bơi, có chứng chỉ lái phương tiện. Theo quy định của Bộ GTVT (QĐ số 37 ngày 24 -12 -2004), người lái phương tiện phải học một chương trình với thời gian đào tạo là 13 tuần mới được cấp chứng chỉ lái phương tiện.

Khi phổ biến quy định này với một số người dân, ai cũng… kêu trời. Nếu tính mỗi phương tiện có hai người điều khiển, thì tại Cà Mau, số người phải học là 200.000 người. Bỏ làm ăn, bỏ nhà bỏ cửa đi học là điều khó khăn. Tuy nhiên, người dân cũng sẽ chấp hành, nhưng học ở đâu và ai dạy mới là vấn đề. Cả nước hiện nay mới chỉ có 23 cơ sở đào tạo nghiệp vụ GTVT; cả vùng ĐBSCL chỉ có một trường nghiệp vụ GTVT ở Cần Thơ, chủ yếu là dạy… lái xe, nên người dân muốn đi học cũng khó. Cà Mau, Bạc Liêu, Bến Tre… đến nay chưa cấp được chứng chỉ lái phương tiện thủy nội địa cho ai vì không có điều kiện đào tạo theo quy định.

Nhưng luật là luật, từ khi có hiệu lực thi hành, tại Cà Mau đã có 438 trường hợp bị phạt với số tiền phạt hơn 800 triệu đồng. Một nghịch lý nữa là trước khi có Luật GTĐTNĐ, UBND tỉnh Cà Mau đã ban hành Quyết định 06 quy định về đăng ký và xử lý đối với phương tiện thủy gia dụng và sắp hoàn thành việc tổ chức thực hiện. Ở các địa phương khác, vấn đề này đang “rối như canh hẹ”.

Luật hóa GTĐTNĐ là một việc làm hết sức cần thiết, bởi tính chất quan trọng của nó. Tuy nhiên, khi triển khai luật vào cuộc sống, một số Sở GTVT ở ĐBSCL đã có văn bản kiến nghị lên bộ, về việc “nới lỏng” các quy định. Nhưng thẩm quyền sửa luật là do Quốc hội ban hành. Chiếc xe gắn máy giá trị cao, phức tạp như vậy mà có phải đăng kiểm đâu? Người lái chỉ học có ba ngày, còn chiếc xuồng gắn máy thì phải đăng kiểm 6 tháng một lần và học lái 13 tuần, với người dân, quả là một nghịch lý.